Tożsamość graniczna. Wykład Piotra Matywieckiego
– Osoby, które czują się jednocześnie Polakami i Żydami bardzo często odczuwają swoją sytuację jako drażliwą, a nawet graniczną. Wielu z nich nie postrzega siebie jako „ludzi pogranicza” kulturowego. Wielu nie widzi też możliwości jakiegoś łagodzącego ich konfliktową tożsamość kulturowego synkretyzmu – powiedział Piotr Matywiecki w trakcie wykładu wygłoszonego w cyklu „Człowiek pogranicza”.
Zapis wideo w bibliotece multimedialnej.
Cykl wykładów otwartych Fundacji Centrum im. Profesora Bronisława Geremka został pomyślany jako bezpośrednie nawiązanie do dorobku intelektualnego Patrona oraz zakresu jego zainteresowań społecznych i badawczych, a zarazem do praktykowanych przez niego postaw wobec świata i ludzi.
28 listopada 2012 r. w siedzibie Fundacji gościł Piotr Matywiecki, który przedstawił wykład zatytułowany Tożsamość polsko-żydowska. Konflikt? Harmonia? Problem?
Piotr Matywiecki jest wybitnym poetą, eseistą, krytykiem literackim. Jego debiutancki tom poezji – Podróż – ukazał się w 1975 r. Począwszy od pierwszych wierszy poeta pozostaje wierny zarówno nurtom, formom, jak i tematom klasycznym, ujmując je w ramy poezji nowoczesnej. Jest on jednocześnie autorem nagradzanych książek eseistycznych, w tym bodaj najważniejszego osiągnięcia w tej dziedzinie, mianowicie Kamienia granicznego (1995) – dzieła, w którym przeanalizował problematykę Holocaustu w aspekcie filozoficznym.
Prelegent starał się zinterpretować zawartą w tytule wystąpienia formułę wykorzystując narzędzia poznawcze zaproponowane przez Karla Jaspersa – zwłaszcza koncepcję „sytuacji granicznej” – oraz Emanuela Lévinasa. W oparciu o perspektywę autobiograficzną, doświadczenie pamięci okupacyjnej, a także Marca 1968, wskazał na specyficzny charakter tożsamości polsko-żydowskiej, która odrzuca tonizujący punkt widzenia współczesnego synkretyzmu kulturowego, zastępując go wyrazistą świadomością „granicy”.
Uwagi analityczno-interpretacyjne zostały ponadto wzmocnione i uwiarygodnione dzięki przykładom literackim. Według Piotra Matywieckiego „Doświadczenie literatury jest czymś analogicznym do wewnętrznej rozmowy, którą każdy człowiek przeprowadza ze sobą. Czasami robi to w sposób niewerbalny. Zdarza się wtedy, że nie wie do końca, kiedy jest sam sobą, a kiedy siebie obserwuje, kiedy myśli o sobie, a kiedy myśli coś, co można by było nazwać jego rdzennym jestestwem. Jeżeli literatura opowiada o dotkliwych aspektach egzystencji to odczuwam wewnętrzny ból”.
Jacek Głażewski
